-„Savinski bukvar”, čije reprint izdanje je predstavljeno u Nikšiću, prema svemu što sadrži predstavlja posebnu kariku za povezivanje i sagledavanje srpske pismenosti, njene prosvjetno-kulturne i crkvene dimenzije i veza, govori o značaju koji je bukvar imao i nosio, kazala je prof. dr Jelica Stojanović koja je zajedno sa dr Goranom Komarom i Vesnom Andrić priređivač ovog izdanja. Knjigu je 1692. godine u Rusiji napisao jeromonah Karion Istomin i bio je namijenjen djeci i odraslima. Poslovi oko štampanja završeni su 1694. godine kada je, rekla je prof. dr Stojanović, izdato 106 primjeraka od kojih je sačuvano dvadesetak. Na prostore srpskih zemalja polovinom 18. vijeka donesen je primjerak, a zahvaljujući trebinjskim i monasima hercegnovskog manastira Savina stigao je u tu svetinju. Bukvar je knjiga kojom počinje radost učenja i radost znanja, ali i ono čemu se uvijek vraćamo. To je najradosniji prvi susret sa slovima, na kojima je zasnovana riječ, njeno značenje i smisao. Međutim, u današnjoj Crnoj Gori, protjerani su i srpsko pismo ćirilica, a i bukvar.
– Ćirilice, bilo da se radi o prostorima hercegovačkim, Stare Crne Gore, Brda, Boke, Stare Srbije, gotovo da nema. Red po red, slovo po slovo, tablu po tablu stružu slova ćirilice pokušavajući da sastružu vjekove i zatvore u najdublju tamnicu, ali vjekovi se ne mogu izbrisati, kad tad progovore. Drugačije ne može da bude ako će uopšte da bude Crne Gore, jer Crna Gora i svi njeni prostori imaju koistorijsko nasljeđe ćirilicu i srpski jezik. Ako to nije suština Crne Gore onda je ona izgubila i ne prepoznaje sebe, rekla je prof. dr Stojanović.
Umjesto bukvara, kazala je ona, djeca u Crnoj Gori danas prva slova uče iz knjige koja je naslovljena „Čigra slova i glasova”, koji ničim ne liči starim bukvarima. U „Čigri”, istakla je prof. dr Stojanović, djeca kao uzgred nauče i vjekovna slova ovih prostora - ćirilicu, ali potom živeći u Crnoj Gori mogu i da je zaborave, jer je Crna Gora u svim segmentima izbrisala ćirilicu uprkos sebi, svom biću i nasljeđu.
– Neka bi nas „Savinski bukvar” opomenuo, projavljujući ljepotu slova Ćirilovog, značenje bukvara kao sabira slova, a vraćajući nas pameti i vaspostavljanju pamćenja i saznanju o neumitnosti nastavljanja suživota u radosti sa Ćirilovim svetim slovom i nasljeđem, kazala je ona.
Izdavač „Savinskog bukvara” je Srpsko udruženje „Ćirilica” iz Trebinja. Nakon tri vijeka od njegovog nastanka, kazala je predsjednica Udruženja Vesna Andrić, po prvi put u vidu tog reprint izdanja dostupan je čitaocima van zidina manastira Savina. Izdat je prošle godine i predstavlja prvu veću aktivnost Udruženja koje je osnovano 2015. godine s ciljem njegovanja ćiriličnog pisma.
– Sve je počelo tako što je dr Komar shvatio da ne postoji ni jedno cjelovito štampano izdanje ovog bukvara. Objavljivan je u više navrata, ali djelimično. Nekako je smatrao da je porirodno da to radimo zajedno i tako je nastalo reprint izdanje. Neki istraživači ga u svojim opisima Savinske riznice nazivaju Njegoševim bukvarom, zato što je on iz njega učio, a mi smo se opredijelili za ovaj naziv gdje smo naglasili njegovu vezanost za istoriju manastira i kontinuitet u obrazovanju kome je doprinio kao nastavno sredstvo, kazala je Andrić.
Reprint izdanje ima 41 list, ali, kako je ona rekla, Savinskom primjerku nedostaju stranice sa slovima k, l, č, debelo „jer”, „jat” i slova „psi”, a u odnosu na original promijenjeno je mjesto slovu „ot” vjerovatno prilikom obnavljanja knjige. Andrić je istakla da su štampanje i objavljivanje reprint izdanja „Savinskog bukvara” pomogli Ministarstvo kulture i prosvjete Srbije i grad Trebinje.
B.Brašnjo


Dani slovenske pismenosti i kulture

Promociju „Savinskog bukvara” u Nikšiću organizovali su Crnogorsko-ruski kulturni centar i Duhovni centar „Prepodobni Isaija od Onogošta” i to u okviru manifestacije „Dani slovenske pismenosti i kulture”. Dr Vesna Vukićević istakla je da je ta manifestacija u čast Sv. Ćirila i Metodija, praznik u čast slovenske azbuke, pismenosti, škole i nauke.
– Dan slovenske pismenosti i kulture – 24. maj, kao praznik se slavio od 10. i 11. vijeka prvenstveno kao crkveni praznik. Mnogo kasnije, u 19. vijeku u Bugarskoj on je poprimio status nacionalnog praznika obrazovanja i kulture. Ova tradicija je prešla i u druge slovenske zemlje. U Rusiji je dugo bio samo crkveni praznik, da bi od 1863. godine Rusi proslavljali ovaj dan kao državni praznik. Poslije zatišja u periodu sovjetske vlasti, 24. maj se opet proslavlja bez prekida od 1986. godine, kazala je ona.